Mide bulantısı, toplumda mide rahatsızlığı ve kusma isteğinin duygusu olarak bilinir. Bulantı kelimesinin İngilizce’si “Nausea” olarak yazılır. Mide bulantısı mide içeriğini kusmak için ilk adım olabilir. Aslında Türkçe’de “Mide bulantısı” olarak bu durumun ifade edilmesi gereksizdir çünkü bulantı mideye özgü bir durumdur. Sadece “Bulantı” demek yeterlidir. (Ertan BEYATLI, MD, PhD)
Mide bulantısı çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir ve çoğu zaman önlenebilir nedenlerdir. Bazı insanlar harekete veya bazı yiyeceklere, ilaçlara veya bazı tıbbi koşulların etkilerine karşı çok hassastır. Bütün bunlar mide bulantısına neden olabilir. Mide bulantısının genel nedenleri aşağıda açıklanmıştır.
Bulantının Önemli Nedenleri
- Gastroözofageal Reflü Hastalığı (GÖRH). GERD veya GÖRH, yemek yediğinizde midenizin içeriğinin yemek borunuzdan geri gelmesine neden olabilir. Bu durum bulantıya neden olduğu gibi yanma hissi de yaratır.
- Enfeksiyonlar. Bakteriler veya virüsler mideyi etkileyebilir ve mide bulantısına neden olabilir. Gıda kaynaklı bakteriler, gıda zehirlenmesi olarak bilinen bir hastalığa neden olabilir. Viral enfeksiyonlar da mide bulantısına neden olabilir.
- İlaçlar. Bazı ilaçların alınması – örneğin, bazı antibiyotikler ve kemoterapi gibi kanser tedavileri – mideyi bozabilir veya mide bulantısına katkıda bulunabilir. Kullanmakta olduğunuz yeni ilaçlar için ilaç bilgilerini dikkatlice okuduğunuzdan emin olun. Bu bilgileri okumak ve aldığınız tedaviler hakkında doktorunuzla konuşmak ilaca bağlı bulantıyı en aza indirmenize yardımcı olabilir.
- Hareket tutması ve deniz tutması. Hareket tutması (Taşıt Hastalığı) ve deniz tutması, bir araçtaki engebeli bir yolculuktan kaynaklanabilir. Bu hareket beyne iletilen mesajların duyularla senkronize edilememesine, bulantı, baş dönmesi veya kusmaya neden olabilir. Bazen insanlar “arabaya binersem beni tutar” ön yargısıyla arabaya binmek istemezler. Bazıları da arabanın arka koltuklarında oturduğunda bulantının olacağını savunduğu için genelde ön koltuklarda oturmayı tercih ederler.
- Yiyecek ve İçecekler. Baharatlı veya çok yağlı yiyecekler gibi bazı yiyeceklerin fazla tüketilmesi veya yenilmesi mideyi bozabilir ve bulantıya neden olabilir. Alerjisi olan yiyecekleri yemek de bulantı yapabilir.
- Ağrı. Yoğun ağrı mide bulantısı semptomlarına katkıda bulunabilir. Bu, pankreatit, safra kesesi taşları ve veya böbrek taşları gibi ağrılı durumlar için geçerlidir. Aynı zamanda terminal dönemdeki kanser vakalarında da bulantı görülebilir.
- Ülser. Mide ülseri, mide iltihabı (Gastrit) ve barsak iltihabı (enterit) bulantıya yol açabilir. Yemek yerken ülser yanma hissine ve ani bulantıya neden olabilir.
Bulantı ayrıca aşağıdakiler de dahil olmak üzere diğer bazı tıbbi durumların bir belirtisidir:
- iyi huylu paroksismal pozisyonel vertigo (Benign paroksismal pozisyonel vertigo -BPPV)
- kulak enfeksiyonu (otit)
- kalp krizi (Mİ, Angina Pektoris)
- bağırsak tıkanması (ileus, Sub-ileus, Konstipasyon, Obstipasyon)
- karaciğer yetmezliği veya karaciğer kanseri
- menenjit
- migren baş ağrıları
- Gebelik
Ne zaman tıbbi yardım alınmalı
Mide bulantınıza kalp krizi belirtileri eşlik ediyorsa hemen tıbbi yardım alın. Kalp krizi semptomları arasında göğüs ağrısı, yoğun bir baş ağrısı, nefes darlığı, çene ağrısı, terleme veya sol kolunuzda ağrı olabilir. Şiddetli baş ağrısı, boyun tutulması, solunum zorluğu veya konfüzyon ile birlikte bulantı yaşarsanız, acil yardım almalısınız. Zehirli bir madde yediğinizden şüpheleniyorsanız veya susuz kalıyorsanız tıbbi yardım alın.
Eğer mide bulantısı 12 saatten fazla bir süre boyunca yemek yiyip içememenize engel oluyorsa doktorunuza danışın. Ayrıca, eğer mide bulantınız reçetesiz yapılan müdahaleleri denedikten sonraki 24 saat içinde azalmazsa, doktorunuzu da görmelisiniz. Acil bir tıbbi durumla karşı karşıya olabileceğiniz konusunda endişeleriniz varsa daima tıbbi yardım isteyin.
Nedeni açıklanamayan bulantı için Endoskopi yapılması önerilir.
Bulantı nasıl tedavi edilir?
Mide bulantısı tedavisi nedenine bağlıdır. Örneğin bir arabanın ön koltuğunda oturmak, hareket rahatsızlığını hafifletebilir. Hareket hastalığına dimenhidrinat (Dramamine), bir antihistamin gibi ilaçlar yardımcı olunabilir. Mide bulantısının altında yatan nedene yönelik ilaçlar almak da yardımcı olabilir. Örnekler arasında GÖRH için mide asidi düşürücüleri veya yoğun baş ağrıları için ağrı kesici ilaçlar yer alır. Yeterli miktarda su tüketmek (Hidrasyon), mide bulantısıyla ilişkili dehidratasyonu önleyebilir ve elektrolit denkesini koruyabilir. Yiyeceklere tekrar başladığınızda hafif ve midenize dokunmayacak olanları tercih etmenizde yarar vardır örneğin muz, pirinç, elma püresi ve tost.
Bulantı nasıl önlenir?
Az az ve sık sık yemek yeme alışkanlıkları bulantı belirtilerin azaltılmasına yardımcı olabilir. Yemeklerden sonra yoğun fiziksel aktiviteden kaçınmak da mide bulantısını en aza indirebilir. Baharatlı, çok yağlı veya yağlı yiyeceklerden kaçınmak da yardımcı olabilir. Bulantıya neden olma olasılığı daha az olan yiyecek örnekleri arasında mısır gevreği, kraker, tost, jelatin ve et suyu bulunur.
Bulantı tetikleyicilerinden kaçınmak, bulantı başlangıcını önlemeye yardımcı olabilir. Örneğin:
- migren baş ağrılarını tetikleyen yanıp sönen ışıklar
- ısı ve nem
- deniz seferleri
- parfüm ve yemek kokusu gibi güçlü kokular
- Bir mide bulantısı önleyici ilaç seyahate çıkmadan önce almak da hareket rahatsızlığını önleyebilir.
