İnsanın kalın bağırsak (kolon) uzunluğu ortalama 150 cm dir (yani 1.5 metre). Kalın bağırası incelemek için “Kolonoskopi” cihazı kullanılır.
Kolonoskopi nedir?
Kolonoskop, parmak büyüklüğünde ve ortalama 160-200 cm uzunluğunda esnek bir alettir. İçerisindeki fiberoptik ve ışık kaynağı sayesinde görüntüyü monitöre aktarır. Kolonoskopi işlemi ise kalın barsağın (kolon, colon) makat bölgesinden itibaren ince barsakların başlangıcına kadar incelemektir.
Bu bölgeler anatomik olarak sırasıyla şöyledir: anal kanal, rektum, sigmoid, inen kolon, splenik fleksura, transvers kolon, hepatik fleksura, çıkan kolon ve çekum. Bu işlem esnasında tespit edilen kitle ve lezyonlardan biyopsi forsep yardımıyla parça almak mümkündür.
Bu makalemde kolonoskopi hakkında faydalı bilgiler vermeye çalışacağım. Şayet kafanıza takılan sorular olursa çekinmeden benimle iletişime geçebilirsiniz.
Kolonoskopi işlem süresi ortalama 25 dakikadır (15-35 dk). İşlem öncesinde barsak lümeninin temizlenmesi için 2-3 süreyle katı gıdaların alınmaması ve müshil ilaç alınması gerekir. İşlem esnasında verilen gazdan kaynaklanan kolik karın ağrısı nedeniyle işlemin sersemleştirilerek (sedasyon) veya uyutularak (genel anestezi) yapılması uygundur.
Sağlıklı ve başarılı bir kolonoskopi işlemi için kalın bağırsak makattan (anal kanal) itibaren kolonun ilk başlangıç (çekum) kısmına kadar inceleme yapılmalıdır. Buna Total Kolonoskopi denir. Bunun dışındaki tüm işlemler yetersiz sayılır ve Sub-total Kolonoskopi (sub-optimal) olarak adlandırılır. Ayrıca bakılan santimetreye kadar farklı isimler de vardır. Örneğin 10 cm’de anoskopi, 30 cm’de rektoskopi, 50 cm’de sigmoidoskopi (rektosigmoidoskopi).
Sub-total kolonoskopilerde patolojiye rastlanırsa (örneğin polip varlığı) veya şüphe varsa Total kolonoskopi için işlem tekrarlanabilir.
Başarılı bir kolonoskopi işlemi için kalın barsağın temiz olması şarttır. Barsak temizliğinin sağlanması için aşağıda belirtilen diyetin tam olarak uygulanması ve belirtilen ilaçları eksiksiz kullanılması son derece önemlidir.
KOLONOSKOPİ İŞLEM BASAMAKLARI
Randevu tarihinde merkezimize geldiğinizde bağırsaklarınız içten tetkik edilecektir. Bu işlemin yapılabilmesi için bağırsak temizliğinizin yeterli olması gerekmektedir. Yetersiz hazırlandığınızda ve ilacı tarife uygun kullanmadığınızda tetkikiniz yapılmayacaktır ve yeniden randevu almak zorunda kalacağınızdan zaman kaybı olacaktır.
ÖNEMLİ: Randevu tarihinden 2 gün önce diyet uygulanacak, katı gıdalar tüketilmeyecek (ekmek,et, makarna, pilav, hamur işi, vs..), çay, çorba, süt, muhallebi gibi posa bırakmayan sindirimi kolay gıdalar tüketilecektir.
X-M DIET 250 cc şurup: İşlemden önceki akşam (………………..) saat: 18.00 X-M DİET 250 cc solüsyon şişesini 2 lt su veya meyve suyu ile karıştırıp birer bardak 10 dk arayla iki saat içerisinde içilmelidir. İlacın kullanımından işlem yapılıncaya kadar hiçbir şey yemeyiniz. Gece saat 23:00 kadar sadece su içebilirsiniz. Tansiyon hastaları işlem sabahı saat 06:00’da çok az suyla ilaçlarını kullanmalıdırlar.
FLEET ENEMA Lavman: Birinci kutu gece saat 23:00’da lavman kutusunun üzerinde gösterildiği şekilde yatarak makata sıkılıp 15 dakika bekleyerek tuvalet ihtiyacınızı gideriniz. İkinci kutuyu sabah işleme gelmeden önce aynı şekilde uygulayınız ve hastaneye aç karnına geliniz. Yanınızda refakatçi ile geliniz.
Kolonoskopi Neden ve Ne Zaman Yapılır ? (Kolonoskopi Endikasyonları)
- Kanama: açıklanamayan alt sindirim kanaması veya demir eksikliği anemisi
- İshal ve kabızlık: sürekli devam eden ishal veya son zamanlarda çıkan kabızlık durumları
- Ağrı: açıklanamayan alt karın ağrısı
- Gizli kan: gaitada açıklanamayan gizli kan (Gaitada Gizli Kan GGK)
- Takip: önceden kolon polibi bulunan kişilerde takip amacı ile
- Kolon darlıklarını genişletmek (dilatasyon) amacı ile
- Ailede kolon kanseri öyküsü olan hastaların tarama amacı ile
- Kronik inflamatuar barsak hastalığı olan kişilerde takip amacı ile
Gaita nedir?
Toplumda dışkı, büyük abdest, büyük tuvalet ve kaka olarak da bilinen gaita, dışkılama sırasında kalın bağırsaktan anüs yoluyla atılan katı vücut atığıdır.
Dışkı normalde günde bir veya iki kez vücuttan atılır. Yetişkin bir insan tarafından günde yaklaşık 100 ila 250 gram dışkı atılır.
Normalde dışkının %75 su ve %25 katı maddeden oluşur. Katı maddenin yaklaşık %30’u ölü bakterilerden oluşuyor; yaklaşık %30’u selüloz gibi sindirilmeyen gıda maddelerinden oluşur; %10 ila 20’si kolesterol ve diğer yağlardır; %10 ila 20’si kalsiyum fosfat ve demir fosfat gibi inorganik maddelerdir; ve %2 ila 3’ü proteindir.
Bağırsak kanalının mukoza zarından dökülen hücre döküntüleri, safra pigmentleri (bilirubin) ve ölü lökositler (beyaz kan hücreleri) gibi atık maddeye de geçer. Dışkıların kahverengi rengi, bakterilerin hemoglobinin (kırmızı kan hücreleri) parçalanmasının son ürünü olan bilirubin üzerindeki etkisinden kaynaklanmaktadır.
Dışkı kokusu, bakteriyel aktivite sonucu üretilen indol, skatol, hidrojen sülfit ve merkaptan kimyasallarından kaynaklanır.
Gaitada Gizli Kan (GGK) Testi
Gaitada Gizli Kan (GGK) dışkıda gözle görülmeyen kan anlamına gelir. İngilizcesi, Fecal occult blood (FOB). Dışkıdaki az miktar kanı tespit edebilir (GGK testi). Bu test sadece dışkıda kan olup olmadığını tespit eder, kendi başına bağırsak kanserini tespit etmez.
GGK testi ne zaman yapılır?
Gaitada gizli kan testi elli yaş üstü kişilerde, anemisi (kansızlık) olanlarda her yıl tarama amaçlı olarak yapılmalıdır.
Yılda bir kez GGK bakılması kolon kanserinden ölümleri sırasıyla %30 oranında azalttığı görülmüştür. Tarama testlerinin sonlandırılması konusu tartışmalıdır.
Araştırmalara göre aşağıdaki durumlarda testler artık gereksizdir ve sonlandırılabilir:
- 80 yaş üzerindeki kişiler
- Yaşam beklentisini azaltan ilave hastalıklar (Terminal dönem kanser hastaları, bitkisel hayattaki hastalar, vb.)
Eskiden testlerden birkaç gün önce diyet uygulanması gerekirdi (Guaiac, Benzidin vb.). Örneğin, kırmızı et yenmesi önerilmezdi.
Günümüzde insan kanına duyarlı (HHb) daha özel ve hassas testler kullanılıyor. Bu testlerde diyet uygulanmasına gerek yoktur. Yeni testlerin yanılma (yanlış pozitiflik) olasılığı çok düşüktür. Bu yöntemlerle dışkıda 0.5 – 1 ml’ye kadar kan fark edilebilir.
Dışkıda günde 2 ml’den fazla kan kaybedilmesi patolojik bir durum olarak kabul edilir.
HHb Monoklonal Antibody
İnsanın kan hücrelerini tespit eder. HHB’nin açılımı: Human Hemoglobin (H5A3) demkir. Bu özellik yeni testlerde mevcuttur.
GGK testi Nasıl Yapılır?
GGK testi üst üste 3 kez yapılan dışkılamadan alınan üç örnekle incelenmesi uygundur. Eski yöntem testler kullanılırsa, 2-3 gün önce et yenmez. Dışkı temiz bir kapta toplanır.
- Adet (regl) dönemi kadınlar ve kanamalı hemoroid olanlarda test yapılmaz.
- GGK testi yılda 3 kez yapılır
- RT (Rektal Tuşe = parmakla) ile alınmaz!
- Diyet gerekebilir.
Evde GGK Testi
- GGK hızlı test kiti şimdilik sadece hekim kontrolünde bazı hastanelerde verilmektedir.
- Eldivenle az miktar gaita örneği alın ve bir kaba koyun. Dışkı örneği başka bir şeye temas etmeden vücuttan çıktığı an alınmalıdır.
- Kit üzerinde yazılanları uygulayın.
- Sonuç 5-10 dk sürede belli olur.
- GGK testi Tek çizgi (bir çizgi): Negatif, yani temiz
- GGK testi Çif çizgi (iki çizgi): Pozitif, yani dışkıda gizli kan var
- GGK testi çizgi yok: geçersiz, test tekrarlanmalı.
Gaita testi pozitif + çıkması ne demek?
(Pozitif Testin anlamı)
Dışkıda gizli kan olduğunu gösterir. Toplumun %7’sinde test pozitif çıkar. Test aşağıdaki durumlarda Pozitif çıkabilir:
- Kolon Kanseri
- Sindirim Sistemi kanaması (Gis hemoraji)
- Kolon İltihabı (Kolit)
- Divertikül
- Polip
- İnflamatuar barsak hastalıkları (İBH, Crohn hastalığı, Ülseratif Kolit)
- Yutulan kanlar sonrası (burun ve diş eti kanamaları gibi)
- Hemoroidler
- Bazı ilaçlar (demir içeren preparatlar)
Barsak kanseri erken uyarı belirtisi vermeden başlayabilir. Kanser vücudun başka yerlerine yayılmadan önce barsak duvarının içinde yıllarca büyüyebilir. Bu büyümelerden çoğu zaman az miktarda kan sızar ve GGK testi ile tespit edilebilir.
Damlaya damlaya göl olur
Sebebi ne olursa olsun dışkıda gizli kanaması olan kişilerde vücuttaki kan depolarının azalması ve tükenmesine neden olabilir. Dolayısıyla bu kişilerde, sağlıklı görünseler bile, aşağıdaki belirtiler görülebilir:
- Halsizlik
- Uyuklama hali
- Merdiven çıkma, yokuş çıkma gibi egzersizler ile nefes nefese kalma
- Kansızlık veya demir eksikliği bulunması
