Bu makaleme son zamanlarda dünya çapında ve özellikle ülkemizde toplumda sık sık rastlanan kolon poliplerinin takip ve tedavisi hakkında bilgiler vereceğim.
Genel olarak kullanılan Polip kelimesi Latincede Polyp kelimesinden gelmektedir. Vücutta mukoza ile kaplanan organların (örneğin mide, ince barsak, kolon, mesane, rahim..vb.) duvarından kaynaklanan patolojik oluşumlara polip adı verilir. Hakl arasında bu oluşumlar bazen “et beni” adı verilir.
Poliplerin çok farklı çeşitleri vardır. Saplı polipler, geniş tabanlı polipler, küme tarzında polipler, nodül şekilde polipler vardır.
Polipler genel olarak iyi huylu oluşumlardır ancak görüldüğü zaman çıkartılmalı ve takip edilmelidir.
Kalın Barsak (kolon) Polibi
Makat bölgesinden (anal kanal) ince barsaklara (ileoçekal bölge) kadar uzanan kalın barsağın her bölgesinde görülen en sık hastalık poliptir. Poliplerin %60-70 sol kolon tarafında görülür.
Kolon Polipleri Sebepleri Nelerdir?
Çoğu poliplerin sebepleri bilinmemektedir (idopatik). Bazı polipler kalıtsal yatkınlık göstermektedir. Poliplerin bir kısmı da kötü huylu bazı barsak kanserlerinin ilk evrelerini teşkil etmektedir bunlara da pre-kanseröz polipler denir.
Kolon Polipleri Belirtileri Nelerdir?
Çoğu kolon polipleri belirtisizdir ve sessiz sinsi bir şekilde büyümeye devam eder. Kolon poliplerinde ortaya çıkacak belirtiler arasında:
- Bağırsak alışkanlıklarında değişiklik (Kabızlık veya ishal)
- Dışkıda gözle görülmeyen kan (gaitada gizli kan GGK)
- Makattan kan gelmesi (Melana, hematokezya, rektoraji) dışkının rengi bazen siyah bazen de kapkara olur (melana)
- Karın ağrısı, Bulantı
- Makatta kaşıntı (pruritus ani)
- Halsizlik, baş ağrısı, yorgunluk, nefes darlığı
- Soluk ten rengi
- Demir eksikliği anemesi
Kolon polip çeşitleri nelerdir?
Tüm kolon polipleri aynı değildir. Farklı histolojik tipler vardır, yani polipi oluşturan hücreler, mikroskop altında bakıldığında farklı özelliklere sahiptir. Ayrıca boyut, sayı ve yere göre de değişiklik gösterir. En önemlisi, kanserli olma (malign) eğiliminde değişiklik gösterirler.
Adenomatoz polipler
En yaygın polip türü adenom veya adenomatoz poliptir. Sadece en yaygın olduğu için değil aynı zamanda kolon kanserinin en sık nedeni olduğu için de önemli bir polip türüdür. Bir adenomun kansere dönüşmesi (veya daha önce gelişmesi) olasılığı kısmen büyüklüğüne bağlıdır; polip büyüdükçe, polipin kötü huylu olma veya kötüleşme olasılığı da artar (büyük boyutta bir santimetreden daha büyük olan bir polip ile kötü huylu potansiyel hakkında endişe artar). Ayrıca, tek bir polip veya çoklu polip olup olmadığı da önemlidir. Çoklu polipli hastaların – mikroskop altında incelendiğinde malign olmasalar bile – gelecekte malignite olabilecek ek polipler geliştirme olasılığı daha yüksektir. Bu artan malign potansiyel hakkında endişe, üç veya daha fazla polip olduğunda başlar. Son olarak, bir adenomatous polipin malign potansiyeli, polip hücrelerinin kendilerini mikroskopta görüldüğü gibi organize etme biçimleriyle ilgilidir. Kendini tübüler yapılar (tübüler adenomlar) halinde düzenleyen hücrelerin kendilerini parmak benzeri yapılar (villöz adenomlar) halinde organize eden hücrelere göre kanserli olma olasılığı daha düşüktür.
Adenomatoz poliplerin çoğu sporadik olarak kabul edilir, yani doğumda bulunan (ailesel değildir) tanınmış bir genetik mutasyondan kaynaklanmaz. Bununla birlikte, birinci derece akrabalarda iki kat daha fazla görülmesi, sporadik adenomatoz poliplerde bile çalışan genetik bir faktör olasılığını yükseltmektedir.
Genetik adenomatoz polip sendromları (FAP)
Mutasyonların, doğumdan önce ebeveynlerden çocuğa bırakılan, bireyin genlerine programlandığı birçok aile, genetik koşul vardır. Bu koşulların en yaygınında, APC genindeki bir mutasyonun bir sonucu olarak yüz binlerce adenomatoz polip oluşur (ailesel adenomatoz polipoz veya FAP = familial adenomatous polyposis). Bu polipoz sendromlarını ve bu poliplerin malign potansiyelinin genetik anormalliği olmayan bireylerinkinden çok daha büyük olması nedeniyle, eğer mümkünse, bunlara neden olan tam genetik anormalliklerin tanınması önemlidir. (Bu hastaların %80 veya daha fazlasında kolon kanseri gelişebilir). Bu sendromlar tüm kolon kanserlerinin sadece yüzde birinden sorumlu olsa da, bir polipozis sendromunun tanınması, ilave polip taraması için daha sık yapılması gereken hastaları tanımlar. Bu vesile ile yeni polipler ve kanserler erken keşfedilebilir ve tedavi edilebilir. Kanseri önlemek için tüm kolonun çıkarılması bile önerilebilir (Total Kolektomi). Ek olarak, hasta yakınlarının akrabalarının hasta ile aynı mutasyona sahip olup olmadıklarını belirlemek için genetik testler yapılabilir ve bu nedenle polip ve kanser geliştirme olasılığı çok yüksektir. Aynı mutasyona sahip akrabalar daha sonra poliplerin ve kanserin varlığı açısından taranabilir, tercihen normalde yapıldığından daha erken yaşta başlayabilir, çünkü bu sendromlardaki kanserler, bir sendromla ilişkili olmayan kanserlerden daha erken yaşta gelişir. Genin otozomal dominant geçiş şekli ve etkileri nedeniyle, sadece bir ebeveynin FAP geninin çocuklarına geçmesi gerekir ve bu nedenle her birinin çocuklarının 50/50 FAP gelişme şansı vardır.
Poliplerin sayısının klasik FAP’dan (100’den az) zayıflatılmış FAP’dan daha az olduğu nadir bir FAP formu vardır. Zayıflatılmış FAP‘taki APC genindeki mutasyon, klasik FAP’taki mutasyondan farklıdır. Çok polipli fakat FAP’ta görülen sayıları olmayan hastalar tanımlanmalı ve mutasyon için test edilmelidir. Otozomal dominant bir sendrom olan klasik FAP’ın aksine, zayıflatılmış FAP, bir polip ve kolon kanseri geliştirmek için her bir ebeveynden bir mutasyona uğramış genin miras alması gerektiği ve mutasyonun nadir olması nedeniyle bu nadiren meydana gelir.
Polipler ve kolon kanseri başka bir sendromu MYH polipozis sendromudur (MUTYH). MYH polipozisli bireyler genç yaşta 100 polipten daha az gelişir ve kolon kanseri gelişimi için yüksek risk altındadır. FH’den farklı bir gendeki mutasyonlar, MYH geni; bununla birlikte, mutasyon kendiliğinden mutasyonlar nedeniyle sporadik olarak meydana gelir ve bu nedenle, kardeşlerde görülebilmesine rağmen, ebeveynlerde kalıtsal bir yapı görünmez. Her bir ebeveynden mutasyona uğramış bir gen gerektiren otozomal resesif bir gen olduğundan, MYH polipozis sendromu nadirdir.
Hiperplastik polipler
İkinci en yaygın kolon polip tipi, hiperplastik poliptir. Bu polipleri tanımak ve proksimalde (çıkan kolonda) yer almadıklarında veya mikroskop altında belirli bir histolojik patern göstermediği sürece kanserli olma potansiyeline sahip olmadıklarından dolayı adenomatoz poliplerden ayırt etmeleri önemlidir. Bununla birlikte, hastaların birçok hiperplastik polip oluşturduğu nadir görülen genetik sendromlar vardır. Bu hastalar, çoklu adenomatöz poliplere sahip hastalar gibi kolon kanseri gelişimi için benzer bir risk altında olabilir, özellikle polipler büyük, tırtıklı, çıkan kolonda yer alıyorsa ve ailede kolon kanseri öyküsü varsa. Hiperplastik polipler, adenomatoz poliplerle birlikte bulunabilir.
Diğer tip kolon polipleri
Çok daha az yaygın kolon polipleri vardır ve kanserli olma potansiyelleri, örneğin hamartomatous, jüvenil ve enflamatuar polipler gibi büyük ölçüde değişir.
Kolon poliplerinin boyutu kanser riski ile ilişkili mi?
Kolon polipleri boyut olarak birkaç milimetre ila birkaç santimetre arasında değişebilir. Polip büyüdükçe, polip içinde kanser olması veya polipin daha sonra kanserli hale gelmesi olasılığı artar.
Tanı Yöntemleri
Kolon Polipleri Nasıl anlaşılır?
Çoğu polipler belirtilere yol açmadığından dolayı tesadüfen ortaya çıkar. Tanı aşamasında bazı testler kullanılabilir:
- Karın ultrasonu
- Batın tomografisi
- Batın MR
- Kolonoskopi, sigmoidoskopi veya rektoskopi
- Renkli kalın barsak röntgenleri (baryumlu çift kontrastlı kolon grafisi)
- Gaitada (dışkıda) Gizli Kan
Tanı aşamasında en önemli faktör ise iyi ve kötü huylu poliplerin ayırt edilmesidir. Bu nedenle tesadüfen ortaya çıkan poliplerin tamamı (total eksizyon-polipektomi) veya bir kısmı (eksizyonel biyopsi) alınıp patolojik incelenmeye gönderilmelidir.
Endoskopi ile Polip alınması
Kolon Poliplerinde Kolonoskopi yöntemi en kesin tanı yöntemidir. Kolonoskopi esnasında tespit edilen polipler özel bir tel (polipektomi snare) ve yakıcı alet (koter) yardımıyla kesilir ve basket aracılığı ile çıkartılır. Bu işlemin adı Polipektomidir. Polipektomi sonrası hastanın takip edilmesi şarttır ve kontrol açısından kolonoskopi işleminin belli bir süre sonra tekrarlanması (2-6 ay) çok önemlidir.
Aşağıdaki videoda bir hastamda kolonoskopi işlemi sırasında tesadüfen polip tespit ettik ve polipektomi uyguladık.
Kolon Polipleri tekrarlar mı?
Bu konuda en fazla sorulan sorudur diyebilirim 🙂 Total bir şekilde çıkartılan polipler tekrarlamaz ancak kolonun başka bölgelerinde yeni poliplerin oluşma olasılığı mevcuttur.
