Dışkı Kaçırma Sebepleri ve tedavisi

Op.Dr.Ertan Beyatlı

Dışkı Kaçırma nedir?

Dışkı kaçırma veya tıp dilinde “Fekal inkontinans” olarak bilinen hastalık istem dışı ve zamansız dışkılama anlamına gelir. Kısacası dışkıyı tutamama durumudur.

Bu rahatsızlık toplumda yaygın olduğu gibi çok farklı seviyelerde kendini gösterebilir. Yelpaze arada sırada çok kısa süreli istemsiz gaz çıkarma ile hemen hemen her gün hatta birden fazla istemsiz ve beklenmedik dışkı kaçırma arasında açılır.

Sebebi ne olursa olsun dışkı kaçırma durumu bazen ciddi bir şekilde utanç verici ve rahatsız edici olabilir.

Sakın bu durum sizi muayene olmaktan alıkoymasın çünkü dışkı kaçırmanın çok çeşitli tedavi yöntemleri vardır ve bu yöntemler sayesinde daha kaliteli bir yaşam sürdürmeniz mümkündür.

Bu hastalığın verdiği rahatsızlık toplumsal gelenek ve görenek standartlarına göre değişse de ileri evrelerdeki hastaları ciddi bir şekilde mustarip etmekte olup asosyal eğilimlere dahi yol açabilir.

Halk arasında hastalığı tarif eden çeşitli tabirler kullanılır dışkı tutamama, istemsiz dışkılama, büyük tuvalet kaçırma, abdest tutamama, büyük abdest bozma..,vb.

Dışkı Kaçırmanın Nedenleri

• İshal (diyare). Yumuşak ve sulu dışkının makat bölgesinden çıkışı sert ve katı dışkıya göre daha kolaydır.
• Kabızlık (konstipasyon). Uzun zaman devam eden kabızlık durumlarında makat bölgesinde (anorektal) sert ve katı dışkı kitlesi oluşur ve zamanla makat kaslarını aşırı bir şekilde gerdirerek bu kasların zayıflamasına ve güçsüzleşmesine neden olur. Böylelikle kalın barsağı daha üst kısımlarından gelen nisbeten sulu dışkı sert dışkı kitlesinin etrafından kayarak istemsiz bir şeklide dışarı çıkar. Ayrı kronik kabızlık bölgedeki sinir dokusuna hasar vererek de dışkı kaçırma olayına neden olabilir.
• Kas ve Sinir Hasarı. Özellikle doğum esnasında ve epizyotomi sırasında oluşan kas ve sinir hasarından kaynaklanabilir. Şeker hastalığı (diyabet DM) ve multiple sekleroz MS hastalığı da sinir dokusuna zarar vererek fekal inkontinansa neden olabilir. Ayrıca omuriliği yaralanmaları ve anorektal bölgede yapılan cerrahi işlemler (örneğin hemoroid ameliyatı, anal fissür ve fistül ameliyatları, perianal abse ameliyatı) esnasında iyatrojenik anal halka kası (internal sfinkter) ve sinir yaralanmasına da neden olabilir.
• Yaşlanma. Yaşın ilerlemesi ile birlikte makat bölgesindeki kasların atrofiye uğraması, şeker hastalığı, hareketsizlik ve barsak tembelliğine bağlı kabızlık durumları dışkı kaçırma olayına neden olabilir.
• Depolama kapasitesinin azalması. Makat bölgesindeki kaslar gerilerek dışkı depolama durumuna olanak sağlar. Bu mekanizma anal sfinkter aktivitesi ile koordineli bir şekilde çalışır. Bazı durumlardı bu gerilme kapasitesi kaybolabilir örneğin kronik inflamatuar barsak hastalıkları (İBS), ışın tedavisine bağlı barsak iltihabı (radyasyonel kolit), anorektal kanser..vb.
• Diğer. Rektumun dışarı doğru çıkması (rektal prolapsus) veya vajinaya doğru fıtıklaşması (rectosel)

Dışkı Kaçırmanın Belirtileri

Birçok yetişkin kişide özellikle ishal durumlarında ara ara geçici ve rahatsızlığa neden olmayan dışkı veya gaz kaçırma olabilir. Ancak bazı insanlarda tekrarlayan dışkı kaçırma durumu olur ve bu durumlarda:

• barsak hareketlerini kontrol edemeyerek makattan istemsiz gaz veya dışkı çıkışları olur
• zamanında tuvalete yetişmek mümkün olmayabilir

Bazı insanlarda, özellikle bebekler ve çocuklarda, bu durum rahatsızlık vermeyebilir ve zaman zaman bezin veya iç çamaşırların kirlenmesine neden olur ancak maalesef bazı yetişkinlerde tamamen hayal kırıcı bir duruma yol açabilir.

Dışkı kaçırma durumu diğer barsak sorunlarına eşlik edebilir örneğin ishal, kabızlık ve gaz ve şişkinlik.

Doktora Ne Zaman gitmeliyim?

siz veya çocuğunuzda tekrarlayan dışkı kaçırma olayı oluyorsa sizi daha fazla rahatsız etmeden doktora muayene olmanızda yarar vardır. Dışkı kaçırmanın tedavi şansı erken tanı ile orantılıdır. Erken teşhis ve erken tedavi ile daha başarılı ve tatmin edici sonuçları elde etmeniz mümkündür.

Dışkı Kaçırmanın Etkileri

• insanların dışkılama kontrolünün olmayışı hayal kırıklığı, öfke ve depresyona yol açabilir. Bu duruma engel olmak için hastalar asosyal bir yaşam tarzı benimser.
• Deri Tahrişi. Makat bölgesindeki deri çok hassastır ve sürekli dışkı ile temas ettiğinde bölgede tahrişe bağlı çeşitli ülserler ve abseler oluşabilir.

Tanı ve Tedavi

Dışkı kaçırma için en önemli tanı ilk aracı klinikte yapılan fiziki dijital makat muayenesidir. Hastalığın şiddetini belirlemek ve altta yatan patolojiyi belirlemek amacıyla birçok test mevcuttur örneğin MR, kolonoskopi, rektosigmoidoskopi, anasokopi, anal manometri, anal ultrason (3D Endoanal Ultrason), proktografi, Defekografi ve anal elektromiyografi.

Anal Manometri

Tanı sürecinde doktorunuz size bazı önemli sorular sorabilir o yüzden önceden hazırlıklı olmalısınız:

• Belirtiler ne zaman başladı?
• Belirtiler sürekli mi yoksa zaman zaman mı oluyor?
• Belirtiler ne kadar ciddi?
• Belirtileri önlemek için ne gibi bir faaliyette bulunuyorsunuz?
• Belirtileri azaltmak veya önlemek için hangi yola başvuruyorsunuz?
• Belirtiler hangi durumlarda artış gösteriyor?
• diyabet, multipl skleroz veya kronik kabızlık gibi bir hastalığınız var mı?
• İshal var mı?
• Ülseratif kolit ya da Crohn hastalığı (İBS) teşhisi kondu?
• Pelvik bölgeye hiç radyoterapi oldu mu?
• Forseps kullanıldı veya doğum sırasında epizyotomi yapıldı mı?
• Ayrıca üriner inkontinansınız var mı?

Dışkı kaçırma hastalığı nedenine göre tedavi edilir. Tedavi seçeneği Medikal ve Cerrahi olarak iki bölümden oluşur.

Medikal ve Palyatif Tedavisi

• İlaçlar: Anti-diyare ilaçları, Laksatifler ve barsakların spontan hareketini azaltan ve düzenleyen bir takım ilaçlar.
• Diyet: ishal ve kabızlık durumuna göre gıdalardaki sıvı ve lif oranına göre çeşitli diyetler düzenlenebilir. Örneğin kabızlık durumlarında bol sıvı içmek ve lif bakımından zengin gıdalar tüketmek tavsiye edilebilir.
• Egzersiz ve diğer yöntemler: bu yöntemler deneyimli fizyoterapistler tarafından uygulanabilir.  yöntemlerin amacı anal kasların güçlendirilmesi ve dürtü bilincinin arttırılmasıdır. Örneğin biofeedback, Kegel egzersizleri, barsak eğitimi ve sakral sinir stimülasyonu.

Cerrahi Seçenek

Hastalığa neden olan kas veya sinir hasarını düzeltmek için cerrahi girişim gerekebilir.

• Sfinkteroplasti: bu yöntemde makatın hasar gören halka kası (sfinkter) çevre dokulardan serbestleştirilir ve cerrahi süturlarla üst üste dikilir. Doku kaybının olduğu durumlarda kasların arasına yapay sentetik yama (mesh) yerleştirilebilir.
• Rektal prolapsus, rektosel veya hemoroid hastalığın tedavisi.
• Sfinkter onarım: uyluktan alınan bir kasla anal sfinkter tonusunun geri alınması.
• Sfinkter değiştirme: makat bölgesinde manüel kontrol edilebilen yapay anal sfinkter yerleştirilir. Dışarıya yerleştirilen bir pompa aracılığı ile makat bölgesindeki sfinkter şişirilir ve dışkılama kontrolü yapılır.
• Kolostomi: bu yöntem ileri durumlarda uygulanır. Kalın barsak kesilerek karnın ön duvarına ağızlaştırılır ve dikilir. Bölgeye yapışkan ve değiştirilebilir kolostomi torbaları yerleştirilir. Makat bölgesi tamamen dikilerek iptal edilir. (bkz. Kolostomi Nedir Ve Neden Açılır?)

Dışkı Kaçırma Önlenebilir mi?

Nedenine bağlı olarak, dışkı kaçırma durumunu önlemek mümkündür. Bu eylemler size yardımcı olabilir:

• Kabızlık durumunu kontrol edin. Egzersiz yapın. Kronik Kabızlığı azaltmak için daha yüksek lifli gıdalar tüketin ve bol sıvı için.
• İshal durumunu kontrol edin.
• Ikınmayın. Barsak hareketleri sırasında zorlanma anal sfinkter kaslarını zayıflatabilir ya da sinirleri hasarına yol açabilir.